Waarom je moet weten wat de CLOUD-act inhoudt

Waar je je data opslaat, lijkt misschien een puur praktische keuze. Maar wist je dat het ook juridische gevolgen kan hebben, zelfs als je kiest voor servers binnen de EU? De wetgeving in de Verenigde Staten reikt namelijk verder dan je misschien denkt en raakt ook Europese bedrijven. Met name sinds de invoering van de CLOUD-act, die het voor Amerikaanse autoriteiten mogelijk maakt om gegevens op te vragen bij Amerikaanse bedrijven, ongeacht waar die gegevens fysiek staan.

Misschien gebruik je zonder er bij stil te staan tools van Amerikaanse providers, zoals Dropbox, Google Drive of AWS. Veel van deze diensten werken inmiddels met Europese datacenters, maar dat betekent niet dat je data automatisch buiten het bereik van de VS blijft. Integendeel: het gaat niet alleen om wáár je data staat, maar ook wie erbij kan.

In dit artikel leggen we uit wat de CLOUD-act precies inhoudt, waarom deze wet relevant is voor iedereen die met persoonsgegevens werkt, en hoe je er als organisatie verstandig mee omgaat. Je krijgt een helder overzicht van de risico’s én wat je kunt doen om grip te houden op je data.

Wat is de CLOUD-act?

De Clarifying Lawful Overseas Use of Data (CLOUD) werd in 2018 ingevoerd in de Verenigde Staten. Het doel? Het makkelijker maken voor Amerikaanse opsporingsdiensten om toegang te krijgen tot gegevens bij strafrechtelijk onderzoek. Tot zover niets nieuws. Wat deze wet bijzonder maakt, is dat hij óók geldt voor data die buiten de VS is opgeslagen; zolang die data maar in handen is van een Amerikaans bedrijf.

Dat betekent dat als jouw organisatie klant is bij een Amerikaanse cloudprovider, zoals Microsoft, Amazon of Google, de Amerikaanse overheid jouw gegevens kan opvragen. Zelfs als die gegevens netjes in een datacenter in Frankfurt of Amsterdam staan. De Amerikaanse wet maakt expliciet dat privacywetgeving van andere landen, zoals de Europese AVG, geen reden is om niet mee te werken aan zo’n verzoek.

En dat is een ongemakkelijke realiteit voor landen in de EU. Je voldoet aan de AVG, hebt je dataverwerking netjes geregeld, en tóch kan je privacybeleid onder druk komen te staan door wetgeving waar je geen invloed op hebt.

De CLOUD-act is daarmee veel meer dan een Amerikaanse aangelegenheid. Het is een goed voorbeeld van hoe digitale grenzen niet samenvallen met landsgrenzen. En het roept een logische vraag op: hoe behoud je als Europese organisatie de controle over je data als je werkt met Amerikaanse leveranciers?

Hoe werkt dit in de praktijk voor Europese bedrijven?

Stel: je bent een Nederlands bedrijf en je slaat klantgegevens op via een bekende cloudservice, bijvoorbeeld Google Workspace of Dropbox. Je data staat keurig in een Europees datacentrum, je hebt een verwerkersovereenkomst ondertekend en je denkt dat alles goed geregeld is. Maar wat veel organisaties zich niet realiseren, is dat de Amerikaanse overheid via de CLOUD-act toch toegang kan krijgen tot die gegevens. Waarom? Simpelweg omdat het moederbedrijf Amerikaans is.

De praktijk laat zien dat dit geen theoretisch risico is. Een bekend voorbeeld is de zaak waarin de Amerikaanse overheid van Microsoft eiste dat het e-mails zou overhandigen die opgeslagen stonden op servers in Ierland. Microsoft verzette zich, maar uiteindelijk werd de CLOUD-act aangenomen om dit soort situaties juridisch af te dekken. Sindsdien mogen Amerikaanse autoriteiten dus wél data opvragen van Amerikaanse bedrijven, waar die data zich ook bevindt. En dat gebeurt ook.

Wat je als klant daarvan merkt? Vaak helemaal niets. Je provider mag het je soms niet eens vertellen. En denk je dat versleuteling je beschermt? Alleen als jij zélf de sleutel beheert. Als een Amerikaans bedrijf jouw data versleuteld opslaat maar ook de sleutel in handen heeft, wat vaak het geval is, dan kan het verplicht worden die sleutel te overhandigen. Zo kan je data alsnog leesbaar worden voor een buitenlandse overheid, zelfs als die data fysiek in Europa staat.

Het wordt nog lastiger als je werkt met tools waarbij data op meerdere locaties wordt gesynchroniseerd of geback-upt. Denk aan online samenwerkingsplatforms, e-maildiensten of automatische back-ups naar de cloud. In zulke gevallen kan het al snel onduidelijk worden waar je data precies staat en wie er nou eigenlijk toegang toe heeft.

Voor jou als Europese organisatie is het dus niet voldoende om alleen te kijken naar wáár de data staat. Je moet ook duidelijk hebben wie je dienstverlener is, onder welke jurisdictie die valt, en of er sprake is van Amerikaanse eigendom of zeggenschap. Pas dan kun je een weloverwogen inschatting maken van het werkelijke risico.

Botsing met Europese wetgeving (GDPR/AVG)

In Europa kennen we de AVG, of in het Engels: GDPR. Deze wet stelt strikte eisen aan hoe organisaties omgaan met persoonsgegevens. Transparantie, dataminimalisatie en toestemming zijn hierbij belangrijke pijlers. Ook staat er in deze wet dat gegevens van Europese burgers niet zomaar buiten de EU mag worden verwerkt, tenzij er passende waarborgen zijn.

En daar wringt het met de CLOUD-act. Amerikaanse bedrijven die onder beide wetgevingen vallen, de Amerikaanse CLOUD-act én de Europese AVG, komen soms klem te zitten. Enerzijds moeten ze gehoor geven aan een verzoek van de Amerikaanse overheid; anderzijds verbiedt de AVG het zomaar overdragen van persoonsgegevens.

Deze juridische spagaat is niet nieuw. Het Privacy Shield, een eerder verdrag tussen de VS en EU om gegevensuitwisseling mogelijk te maken, werd in 2020 ongeldig verklaard door het Europese Hof van Justitie. De Amerikaanse wetgeving bood namelijk onvoldoende bescherming tegen staatsinmenging. De CLOUD-act bevestigt precies dat risico: dat Europese data in handen van Amerikaanse partijen alsnog onder Amerikaans toezicht valt.

Voor Europese bedrijven betekent dit dat je aansprakelijk kunt zijn voor datalekken of overtredingen, ook al is het je leverancier die de data overhandigt. En dat kan flink in de papieren lopen: boetes onder de AVG kunnen oplopen tot 20 miljoen euro of 4% van de jaaromzet.

Het is dus essentieel om je leveranciers kritisch te beoordelen. Niet alleen op technische betrouwbaarheid, maar ook op hun juridische positie. Kies je voor gemak en bekendheid, of voor controle en compliance? Die afweging wordt steeds belangrijker; zeker nu privacy-issues meer en meer op de radar staan van klanten, toezichthouders en de media.

Voor wie is dit een probleem?

De CLOUD-act is lang niet alleen relevant voor multinationals en overheidsinstanties. Want juist MKB’ers en ZZP’ers gebruiken massaal tools van Amerikaanse leveranciers, vaak zonder zich bewust te zijn van de juridische gevolgen. Denk aan online boekhoudtools, projectmanagementsystemen of e-maildiensten. Vaak worden er juist in die systemen persoonsgegevens verwerkt: klantgegevens, adressen, telefoonnummers of zelfs medische of financiële informatie.

Het risico is niet alleen technisch van aard, maar heeft ook met je reputatie te maken. Stel dat je bedrijf of jij betrokken raakt bij een datalek of juridische procedure rondom data-afgifte. Zoiets kan dat je betrouwbaarheid in twijfel trekken, zelfs als je formeel niets fout hebt gedaan.

Ook voor juristen, IT-managers en privacy officers binnen grotere organisaties is dit verplichte kost. De CLOUD-act raakt het fundament van je databeleid en risicobeheersing. In sommige sectoren, zoals zorg, onderwijs of financiële dienstverlening, is extra voorzichtigheid sowieso al vereist. Daar zijn gevoelige gegevens eerder regel dan uitzondering.

Hoe kun je hier als organisatie mee omgaan?

Nu je weet wát de CLOUD-act is, is de vraag welke actie je moet ondernemen. Het is goed om te beginnen met een inventarisatie van de tools die jouw organisatie allemaal gebruikt. Wie zitten daar juridisch achter? Veel bedrijven hebben geen volledig overzicht van hun digitale infrastructuur, laat staan van de contractuele verhoudingen met hun leveranciers.

Vervolgens is het belangrijk om kritisch te kijken naar je verwerkersovereenkomsten. Voldoen die aan de eisen van de AVG? Wordt er expliciet aangegeven waar de data wordt opgeslagen, en wie toegang heeft? En wat gebeurt er in het geval van een juridisch verzoek van buiten de EU?

Het kan verstandig zijn om voor deze droge kost juridisch advies in te winnen, zeker als je met gevoelige data werkt of actief bent in een gereguleerde sector. Er zijn bovendien handige checklists en risicoanalysemodellen beschikbaar die je helpen om dit onderwerp gestructureerd aan te pakken.

Daarnaast loont het om samen te werken met je IT-afdeling of externe IT-partners. Zij kunnen aangeven welke alternatieven er zijn voor diensten die onder de CLOUD-act vallen, of hoe je technische maatregelen kunt nemen (zoals end-to-end encryptie) om het risico te beperken.

Tot slot: betrek ook je klanten of cliënten in je aanpak. Transparantie over je databeleid, in heldere taal, vergroot het vertrouwen. Steeds meer mensen zijn zich bewust van privacy en data-opslag, en waarderen het als jij daar proactief over communiceert.

Het goede nieuws: je hoeft dit niet in één keer perfect te regelen. Maar door er vandaag al mee te beginnen, voorkom je verrassingen morgen.

Alternatieven zonder invloed van de CLOUD-act

Gelukkig zijn er steeds meer Europese alternatieven die geen last hebben van de CLOUD-act. In Europa groeit het aanbod van hosting- en cloudoplossingen die volledig draaien onder Europese jurisdictie. Denk aan aanbieders die hun datacenters, eigendom én management binnen de EU hebben. Zo weet je zeker dat jouw gegevens niet onderhevig zijn aan buitenlandse wetgeving.

TransIP is zo’n voorbeeld. Als Nederlandse provider biedt het onder andere STACK, een alternatief voor Dropbox, en kun je kiezen voor self-hosted WooCommerce in plaats van Amerikaanse webwinkelplatformen als Squarespace of Wix. Dit soort oplossingen geeft je meer controle over je data, zonder in te leveren op gebruiksgemak.

Let wel: deze alternatieven zijn niet altijd plug-and-play. Je moet soms iets meer tijd investeren in het opzetten en beheren van je omgeving. Maar voor veel organisaties weegt dat ruimschoots op tegen de voordelen op het gebied van compliance en dataveiligheid.

Belangrijk is om niet zomaar klakkeloos over te stappen, maar bewust te kiezen. Stel jezelf vragen als:

• Welke data sla ik op?
• Waar wil ik controle over houden?
• Hoe belangrijk is juridische zekerheid in mijn branche?

Met een paar weloverwogen keuzes kun je al veel risico’s beperken. En dat geeft rust; voor jou én je klanten.

Kennis is macht

De CLOUD-act klinkt misschien als iets waar je weinig mee te maken hebt. Maar wie met persoonsgegevens werkt, doet er goed aan om wél even stil te staan bij de gevolgen. Want zelfs als je denkt dat je data veilig binnen de EU staat, kan die toch toegankelijk zijn voor buitenlandse overheden.

Gelukkig hoef je niet alles zelf uit te zoeken. Door bewuste keuzes te maken in je tools en leveranciers, verklein je het risico aanzienlijk. Europese alternatieven bieden steeds vaker dezelfde functionaliteit, zonder juridische kopzorgen en het risico op lekken naar Amerika.

Kortom: wie z’n data serieus neemt, kijkt verder dan de serverlocatie. Juist nu is het moment om je digitale infrastructuur onder de loep te nemen en zo grip te houden op wat echt van jou is.